Sunday, March 19, 2017

राग बृंदावनी सारंग

स्वर     -   गंधार व धैवत वर्ज्य। निषाद दोनों। शेष शुद्ध स्वर।
जाति         -  औढव - औढव
थाट          -  काफी
वादी/संवादी - रिषभ/पंचम
समय       -    मध्यान्ह
विश्रांति स्थान -  सा; रे; ; नि; - सा'; ; रे;
मुख्य अंग -  रे म ; प रे ; म रे ,नि सा ; म प ,नि१ प म रे ,नि सा ;
आरोह-अवरोह -  सा रे म प नि सा' - सा' नि१ प म रे सा ;

विशेष - राग सारंग को राग बृंदावनी सारंग भी कहा जाता है। यह एक अत्यंत मधुर व लोकप्रिय राग है। इस राग में रे-प, म-नि, नि१-प, म-रे की स्वर संगतियाँ राग वाचक तथा चित्ताकर्षक हैं। इस राग के पूर्वार्ध में प रे म रे और उत्तरार्ध में नि१ प म रे यह स्वर समुदाय बहुतायत से लिये जाते हैं। रे म प नि ; नि नि सा' ; नि१ प म रे सा - यह संगति रागरूप दर्शक और वातावरण परक है। इसके सम प्रकृति राग सूर मल्हार, मेघ मल्हार हैं।

सारंग के कई अन्य प्रकार भी प्रचिलित हैं जैसे - शुद्ध सारंग, मियाँ की सारंग, मधुमाद सारंग आदि। यह स्वर संगतियाँ राग बृंदावनी सारंग का रूप दर्शाती हैं -

,नि सा रे ; रे म रे ; सा ,नि सा ; सा रे म प ; प रे ; म रे नि१ प ; म प नि नि सा' ; सा' नि१ प नि१ प ; म रे ; प म रे ; ,नि सा ; ,नि सा रे सा ;


प्रा. विशाल कोरडे मार्गदर्शन

Friday, March 17, 2017

हमको मनक्ती देना



हमको मन की शक्ती देना श्रद्धा विश्वास की भक्ती देना
                हे ईश्वर तुम हमको अपने चरणोमे सदा रखना  ।। धृ ।।

               सपने हमारे जगादे मनमे नई रोशनी दीखादे जग
               आगे आगे बढते जाएगे हम  ।। १ ।।

               ऑधिया गिर आए तुफान भी आए न घबराये न कतराएे
               ऎसी शक्ती ताकत पाऐगे हम ।। २ ।।

               शिक्षा का सागर बहेगा जगमे अशीक्षाका अंधियारा भागे नभमे
               ऐसा वरदान तो पाऐगे हम  ।। ३ ।।


                                                                   गीत व संगीत : आर डी कसलीकर


                             

दीप जल रहे


दिप जल रहे बने सितारे आज हमारे अंबर में
दिप जल रहे हृदय हृदय में भारत  भारत भूमी के मंदिर में  ।। धृ ।। 


                 युग युग के सब कलह पुराने अब मिट्टी में जाने दो 

                 नव यौवन की नदी तरंगे नये जोश से गाणे दो  ।। १ ।।


                  आज मृत्यूका झंडा उतारा नव यौवन की जीत हुई 

                  काल रात्रिका गया अंधेरा उठी गगनमे उषा नई ।। २ ।।


                  नव भारत का गुलशन बहरा फुल खिले है कंकण में 

                  दिप जल रहे हृदय हृदय में भारत  भारत भूमी के मंदिर में  ।। ३। ।

                                                                                           गीत : वसंत बापट
                                                                                        संगीत : राजश्री नेरुळकर 


                                             








Thursday, September 29, 2016

ग्वाल्हेर घराणे

ग्वाल्हेर घराणे भारतीय हिंदुस्तानी संगीतातील सर्वात प्राचीन घराणे आहे. उस्ताद नथ्थन पीरबख्श या घराण्यांचे संस्थापक मानले जातात. दिल्लीच्या राजाने यांना आपल्या जवळ बोलावून आपल्या राजदरबारी राजगायक म्हणून ठेऊन घेतले. उस्ताद नथ्थन पीरबख्श यांना दोन मुले होती  कादीर बख्श आणि पीर बख्श. कादीर बख्शला ग्वाल्हेरच्या महाराज दौलतरावांनी आपल्या दरबारात गायक म्हणून ठेऊन घेतले. कादीर बख्शला क्रमश: तीन मुले झाली.  हद्दू  खाँ , हस्सू खाँ, नत्थु खाँ. हे तीनही भाऊ ग्वाल्हेरच्या दरबारात ख्याल गायक म्हणून प्रसिद्ध झाले. यांच्या शिष्य परंपरेमध्ये प्रमूख बाळकृष्णबूवा इचलकरंजीकर हे होत.

संस्थापक
 हद्दू  खाँ , हस्सू खाँ

गायकी विशेषता
1) खुल्या आवाजाचे गायन
2) ध्रुपद अंगाचे गायन
3) विशेष ढंगात आलापाची गायकी
4) सरळ सपाट तानांचा प्रयोग
5) गमकांचा प्रयोग
6) बोलतानांचा विशेष प्रयोग


शिष्यावली
  • बालकृष्ण बुआ इचलकरजीकर
  • विष्णु दिगम्बर पलुस्कर
  • ओंकारनाथ ठाकुर
  • विनायक राव पटवर्धन
  • नारायण राव व्यास
  • वीणा सहस्रबुद्धे

Saturday, September 17, 2016

चतूरा हस्त

मृगशिर्ष मुद्रेत खालील प्रमाणे अंगठ्याची रचना केली असता चतूरा मुद्रा तयार होते.


चतूरा मुद्रेत खालील बाबी दर्शवितात. 
  • कमी प्रमाणात सूचित करण्यासाठी
  • कस्तुरी
  • गोल्ड
  • तांबे
  • लोह
  • सर्दी 
  • दु: ख
  • सौंदर्य सुख
  • डोळे
  • जात फरक
  • पुरावा
  • गोड
  • हळु चाल चालण्याची ढब
  • तुकडे तोडत आहे
  • चेहरा
  • तेल आणि तूप

अलपद्मा

अलपद्मा म्हणजेच पूर्णपणे उमलले कमळ. एखाद्यास  आपण विचारतो काय तेव्हा बोटांची जी रचना असते त्या मुद्रेला अलपद्मा म्हणतात.




अलपद्मा मुद्रेत खालील बाबी दर्शवितात. 
  • पूर्णपणे उमलले कमळ 
  • फळ दर्शविण्याकरिता जसे सफरचंद 
  • गोलाकार हालचाल 
  • अंतःकरण 
  • संपूर्ण चंद्र 
  • केसांची गाठ 
  • सौंदर्य दर्शविणे
  • विरह
  • आरसा 
  • गाव 
  • हंस पक्षी 
  • उच्च वागणे 

Disqus Shortname

Comments system

Sunday, March 19, 2017

राग बृंदावनी सारंग

स्वर     -   गंधार व धैवत वर्ज्य। निषाद दोनों। शेष शुद्ध स्वर।
जाति         -  औढव - औढव
थाट          -  काफी
वादी/संवादी - रिषभ/पंचम
समय       -    मध्यान्ह
विश्रांति स्थान -  सा; रे; ; नि; - सा'; ; रे;
मुख्य अंग -  रे म ; प रे ; म रे ,नि सा ; म प ,नि१ प म रे ,नि सा ;
आरोह-अवरोह -  सा रे म प नि सा' - सा' नि१ प म रे सा ;

विशेष - राग सारंग को राग बृंदावनी सारंग भी कहा जाता है। यह एक अत्यंत मधुर व लोकप्रिय राग है। इस राग में रे-प, म-नि, नि१-प, म-रे की स्वर संगतियाँ राग वाचक तथा चित्ताकर्षक हैं। इस राग के पूर्वार्ध में प रे म रे और उत्तरार्ध में नि१ प म रे यह स्वर समुदाय बहुतायत से लिये जाते हैं। रे म प नि ; नि नि सा' ; नि१ प म रे सा - यह संगति रागरूप दर्शक और वातावरण परक है। इसके सम प्रकृति राग सूर मल्हार, मेघ मल्हार हैं।

सारंग के कई अन्य प्रकार भी प्रचिलित हैं जैसे - शुद्ध सारंग, मियाँ की सारंग, मधुमाद सारंग आदि। यह स्वर संगतियाँ राग बृंदावनी सारंग का रूप दर्शाती हैं -

,नि सा रे ; रे म रे ; सा ,नि सा ; सा रे म प ; प रे ; म रे नि१ प ; म प नि नि सा' ; सा' नि१ प नि१ प ; म रे ; प म रे ; ,नि सा ; ,नि सा रे सा ;


प्रा. विशाल कोरडे मार्गदर्शन

Friday, March 17, 2017

हमको मनक्ती देना



हमको मन की शक्ती देना श्रद्धा विश्वास की भक्ती देना
                हे ईश्वर तुम हमको अपने चरणोमे सदा रखना  ।। धृ ।।

               सपने हमारे जगादे मनमे नई रोशनी दीखादे जग
               आगे आगे बढते जाएगे हम  ।। १ ।।

               ऑधिया गिर आए तुफान भी आए न घबराये न कतराएे
               ऎसी शक्ती ताकत पाऐगे हम ।। २ ।।

               शिक्षा का सागर बहेगा जगमे अशीक्षाका अंधियारा भागे नभमे
               ऐसा वरदान तो पाऐगे हम  ।। ३ ।।


                                                                   गीत व संगीत : आर डी कसलीकर


                             

दीप जल रहे


दिप जल रहे बने सितारे आज हमारे अंबर में
दिप जल रहे हृदय हृदय में भारत  भारत भूमी के मंदिर में  ।। धृ ।। 


                 युग युग के सब कलह पुराने अब मिट्टी में जाने दो 

                 नव यौवन की नदी तरंगे नये जोश से गाणे दो  ।। १ ।।


                  आज मृत्यूका झंडा उतारा नव यौवन की जीत हुई 

                  काल रात्रिका गया अंधेरा उठी गगनमे उषा नई ।। २ ।।


                  नव भारत का गुलशन बहरा फुल खिले है कंकण में 

                  दिप जल रहे हृदय हृदय में भारत  भारत भूमी के मंदिर में  ।। ३। ।

                                                                                           गीत : वसंत बापट
                                                                                        संगीत : राजश्री नेरुळकर 


                                             








Thursday, September 29, 2016

ग्वाल्हेर घराणे

ग्वाल्हेर घराणे भारतीय हिंदुस्तानी संगीतातील सर्वात प्राचीन घराणे आहे. उस्ताद नथ्थन पीरबख्श या घराण्यांचे संस्थापक मानले जातात. दिल्लीच्या राजाने यांना आपल्या जवळ बोलावून आपल्या राजदरबारी राजगायक म्हणून ठेऊन घेतले. उस्ताद नथ्थन पीरबख्श यांना दोन मुले होती  कादीर बख्श आणि पीर बख्श. कादीर बख्शला ग्वाल्हेरच्या महाराज दौलतरावांनी आपल्या दरबारात गायक म्हणून ठेऊन घेतले. कादीर बख्शला क्रमश: तीन मुले झाली.  हद्दू  खाँ , हस्सू खाँ, नत्थु खाँ. हे तीनही भाऊ ग्वाल्हेरच्या दरबारात ख्याल गायक म्हणून प्रसिद्ध झाले. यांच्या शिष्य परंपरेमध्ये प्रमूख बाळकृष्णबूवा इचलकरंजीकर हे होत.

संस्थापक
 हद्दू  खाँ , हस्सू खाँ

गायकी विशेषता
1) खुल्या आवाजाचे गायन
2) ध्रुपद अंगाचे गायन
3) विशेष ढंगात आलापाची गायकी
4) सरळ सपाट तानांचा प्रयोग
5) गमकांचा प्रयोग
6) बोलतानांचा विशेष प्रयोग


शिष्यावली
  • बालकृष्ण बुआ इचलकरजीकर
  • विष्णु दिगम्बर पलुस्कर
  • ओंकारनाथ ठाकुर
  • विनायक राव पटवर्धन
  • नारायण राव व्यास
  • वीणा सहस्रबुद्धे

Saturday, September 17, 2016

चतूरा हस्त

मृगशिर्ष मुद्रेत खालील प्रमाणे अंगठ्याची रचना केली असता चतूरा मुद्रा तयार होते.


चतूरा मुद्रेत खालील बाबी दर्शवितात. 
  • कमी प्रमाणात सूचित करण्यासाठी
  • कस्तुरी
  • गोल्ड
  • तांबे
  • लोह
  • सर्दी 
  • दु: ख
  • सौंदर्य सुख
  • डोळे
  • जात फरक
  • पुरावा
  • गोड
  • हळु चाल चालण्याची ढब
  • तुकडे तोडत आहे
  • चेहरा
  • तेल आणि तूप

अलपद्मा

अलपद्मा म्हणजेच पूर्णपणे उमलले कमळ. एखाद्यास  आपण विचारतो काय तेव्हा बोटांची जी रचना असते त्या मुद्रेला अलपद्मा म्हणतात.




अलपद्मा मुद्रेत खालील बाबी दर्शवितात. 
  • पूर्णपणे उमलले कमळ 
  • फळ दर्शविण्याकरिता जसे सफरचंद 
  • गोलाकार हालचाल 
  • अंतःकरण 
  • संपूर्ण चंद्र 
  • केसांची गाठ 
  • सौंदर्य दर्शविणे
  • विरह
  • आरसा 
  • गाव 
  • हंस पक्षी 
  • उच्च वागणे